Czy inspektor nadzoru na budowie jest potrzebny? cz. I

 

Rola inspektora nadzoru w procesie inwestycyjnym

 

Wielokrotnie w trakcie prowadzenia budów zdarzało mi się dyskutować z różnymi uczestnikami procesu inwestycyjnego na temat roli inspektora nadzoru. W mojej karierze pełniłem zarówno funkcję kierownika budowy, jak i inspektora nadzoru, co pozwoliło mi na obserwację pracy wielu specjalistów z branży oraz zdobycie wiedzy jak to wygląda w Polsce i poza jej granicami.

Czy inspektor nadzoru na budowie jest potrzebny?

Porównując zakres naszych uwarunkowań prawnych w Polsce, gdzie zgodnie z Prawem Budowlanym inspektor nadzoru przy większych inwestycjach jest powoływany obligatoryjnie (inwestor ma również prawo go dodatkowo ustanowić) można odnieść wrażenie, że struktura nadzoru na budowach w Polsce jest najbardziej rozbudowana.

Mamy instytucję inwestora, który sam może odnosić się do kontroli prac na budowie i dokonywać wpisów do Dziennika Budowy – kluczowego dokumentu prawnego. Jest inspektor nadzoru, który w teorii reprezentuje interesy inwestora, kontroluje budowę, sprawdza jakość wykonywanych prac i ich zgodność z projektem, weryfikuje stosowane materiały budowlane, może sprawdzać rozliczenie zrealizowanych zakresów, a przede wszystkim odbiera zgłaszane roboty w tym te ulegające zakryciu.

Kierownik budowy a inspektor nadzoru – kto odpowiada za jakość inwestycji?

Oczywiście najważniejszym z punktu widzenia prawa uczestnikiem budowy jest kierownik budowy. On odpowiada za przejęcie terenu budowy od inwestora i jego zabezpieczenie, za koordynację prac, za bezpieczeństwo na budowie, za prowadzenie całej dokumentacji w trakcie przebiegu budowy, za zgodność realizowanych robót z projektem i przepisami, za stosowanie właściwych dopuszczonych do używania na terenie Polski wg odrębnych przepisów materiałów budowlanych, za zapewnienie odbiorów poszczególnych robót i urządzeń, wykonywanie prób technicznych czy chociażby zapewnienie końcowego odbioru obiektu.

Inne osoby kontrolujące budowę – projektant, nadzór autorski i urzędy

Jakby tego było mało, to mamy jeszcze projektanta z funkcją nadzoru autorskiego, do której może być zobowiązany przez inwestora i której to funkcji nie może odmówić. Nadzór autorski polega na sprawdzanie przez kolejną osobę zgodności realizacji z projektem oraz ewentualnie uzgadnianie rozwiązań zamiennych (przy czym rozwiązania te nie mogą stanowić istotnego odstępstwa od zatwierdzonego Projektu Budowlanego).

Jeśli uważacie, że to już wszyscy kontrolujący, to jesteście w błędzie. Mamy jeszcze odbiory urzędowe na zakończenie budowy przez odpowiednie instytucje w tym Inspekcję Sanitarną, odpowiednią jednostkę kontrolną Straży Pożarnej, a finalnie również Nadzór Budowlany.

Każda z tych służb ma też uprawnienia do kontroli w trakcie procesu budowy.

Nie możemy jednak zapomnieć o innych osobach na budowie, które niekoniecznie uwarunkowane są prawnie, takich jak kierownik projektu (który z racji kompetencji w firmach budowlanych często bywa w hierarchii wyżej niż kierownik budowy) czy inspektorzy ds. BHP, którzy kontrolują budowy pod kątem bezpieczeństwa.

Jak wygląda nadzór budowlany w innych krajach?

W większości krajów nie ma aż tak rozbudowanej struktury, jak to jest w Rzeczpospolitej Polskiej.

I tak teoretyczni odpowiednicy inspektora nadzoru w innych państwach świata kształtują się następująco:

1) Japonia – Shinsa-in (Inspektor budowlany) – Urzędnik zatrudniany przez władze lokalne lub państwowe, który nadzoruje zgodność budowy z przepisami. Odpowiada głównie za odbiór końcowy budowy, ale może również kontrolować kluczowe etapy realizacji projektu.

2) Chiny - 工程质量监督员 – Gōngchéng Zhìliàng Jiāndūyuán (Państwowy Urzędnik ds. Inspekcji Budowlanej) - Jest zatrudniany przez lokalne urzędy budowlane i odpowiada za kontrolę zgodności budowy z krajowymi normami.

3) Kanada - Building Code Official – Urzędnik państwowy lub lokalny inspektor, zatrudniany przez władze do nadzoru nad budową. Sprawdza zgodność z przepisami na różnych etapach budowy, a głównie nadzoruje odbiór końcowy obiektu.

4) Australia - Building Inspector – Zewnętrzny inspektor, zatrudniany przez lokalne władze. Odpowiada za odbiór budowy i kontrolowanie jej zgodności z normami budowlanymi. Inspekcja może dotyczyć zarówno końcowego odbioru budowy, jak i ważnych etapów budowy.

5) Stany Zjednoczone - Building Inspector – Zewnętrzny inspektor zatrudniany przez władze lokalne, odpowiedzialny za odbiór budowy i kontrolowanie zgodności z przepisami budowlanymi. Inspektorzy lokalni przeprowadzają kontrolę na różnych etapach budowy, ale finalny odbiór jest kluczową częścią ich roli.

6) Wielka Brytania - Building Control Officer – Zatrudniany przez lokalne władze, nadzoruje proces budowlany i przeprowadza odbiór końcowy budowy. Kontroluje również etapy budowy (np. fundamenty, instalacje), ale finalny odbiór jest jego główną rolą.

7) Szwecja - Bygginspektör (Inspektor budowlany) – Zatrudniany przez władze lokalne lub państwowe, nadzoruje zgodność budowy z przepisami. W Szwecji inspektorzy państwowi zajmują się głównie odbiorem finalnym budowy.

8) Francja - Maître d'œuvre (Inspektor nadzoru) – W większych projektach publicznych może być urzędnikiem państwowym, ale zazwyczaj jest zatrudniany przez inwestora. Może nadzorować różne etapy budowy, jednak jego główną rolą jest odbiór końcowy.

9) Niemcy - Bauüberwacher (Nadzorca budowlany) – Zatrudniany przez władze lokalne lub państwowe, pełni funkcję inspektora nadzoru budowlanego. Kontroluje zgodność budowy z przepisami na różnych etapach budowy, ale głównie nadzoruje odbiór końcowy.

10) Austria - Baubehörde (Urząd Budowlany) – Państwowy organ lokalny odpowiedzialny za inspekcję budowy i końcowy odbiór obiektu.

11) Hiszpania - Director de ejecución de obra (Inspektor) – Zewnętrzny inspektor nadzorujący zgodność z projektem. W Hiszpanii nie ma powszechnie funkcji inspektora zatrudnianego przez inwestora, ale kontrola państwowa nad budową jest wymagana, szczególnie na zakończenie.

12) Włochy - Collaudo (Odbiór budowy) – Inspektor zatrudniany przez inwestora lub instytucje państwowe, odpowiedzialny za odbiór finalny budowy. Kontrola przez władze państwowe koncentruje się głównie na zakończeniu budowy, chociaż mogą być również przeprowadzane inspekcje w trakcie budowy.

13) Szwajcaria - Kontroler jakości – Inspektor państwowy, zatrudniany przez władze lokalne lub państwowe, kontroluje zgodność budowy z przepisami. Zajmuje się głównie odbiorem końcowym budowy, ale w niektórych przypadkach nadzoruje również kluczowe etapy budowy.

14) Holandia - Toezichthouder (Inspektor nadzoru inwestorskiego) - Może być zatrudniony przez inwestora, ale nie jest wymagany przez prawo.

W krajach tych struktura nadzoru jest bardziej klarowna, chociaż zawsze inwestor może zatrudnić zewnętrzną firmę do dodatkowego nadzoru, ale nie obligatoryjnie.

Czy inspektor nadzoru na budowie jest konieczny? Podsumowanie i wnioski

W pierwszej części artykułu przyjrzeliśmy się roli inspektora nadzoru w Polsce oraz jej odpowiednikom w innych krajach. Jak widać, polskie uwarunkowania prawne tworzą jedną z najbardziej rozbudowanych struktur nadzoru budowlanego na świecie. Nasuwa się zatem kluczowe pytanie: Czy zatem inspektor nadzoru na budowie jest potrzebny?

Co zmienić w systemie nadzoru budowlanego w Polsce?

W drugiej części artykułu przedstawię praktyczne aspekty pracy inspektora nadzoru, wpływ tej funkcji na jakość i czas realizacji inwestycji oraz wnioski z własnych doświadczeń zawodowych. Podzielę się również propozycjami zmian, które mogłyby usprawnić obecny system nadzoru budowlanego w Polsce.

Zapraszam do lektury drugiej części, gdzie odpowiem na postawione pytanie i zaproponuję kierunki potencjalnych reform.

Czy inspektor nadzoru na budowie jest potrzebny? cz. II